Oorlog? Interessant!

Beginnen doe je bij het begin en daarom start ik hier ook lang vóór mijn eerste oorlogsstrip, Nooit Meer Oorlog. Zoals je in mijn bio kan lezen, kreeg de oorlogsmicrobe mij te pakken vanaf het honderdjarige jubileum van de Eerste Wereldoorlog en alle media-aandacht die daarmee gepaard ging. Ik was toen 12 jaar. Naast talrijke bezoeken aan musea en kerkhoven van de Grote Oorlog, bezochten mijn ouders en ik ook belevingscentra van de Tweede Wereldoorlog.

Zo kreeg ik interesse in beide wereldconflicten, maar tot 2018/2019 bleef mijn artistiek werk echter beperkt tot WOI. In die periode, toen ik ook bezig was aan Nooit Meer Oorlog, heb ik een eerste korte strip over WOII gemaakt voor de Stripgidsacademie in Turnhout. De opdracht was om een strip van vier bladzijden te maken waarin de karakters de personages van het kaartspel (boer, heer, dame (en joker)) vertegenwoordigen. Dat verhaal liet ik afspelen in het kader van de vlucht en deportatie van Joden in WOII. De strip vind je onder 'werk'.

Alle Grenzen Voorbij: The Making Of

Een verhaal maken

Het lastigste gedeelte bij het maken van een strip, is veruit het verhaal op zich. Het gaat gepaard met het neerschrijven van heel veel ideeën en het grootste deel ervan weer te schrappen of aan te passen. Inspiratie had ik niet te kort door mijn eigen reis naar Normandië en door de populariteit van de Tweede Wereldoorlog in vele media: boeken, films en series, zowel fictie als non-fictie hebben me veel inspiratie geboden. De wakkere lezer zal dan ook enkele knipoogjes naar bepaalde films terugvinden. In de stripwereld werd ik vooral geïnspireerd door de grauwe oorlogsstrips van Jacques Tardi en de schilderachtige klare lijn van Emmanuel Guiberts Oorlog van Alan. 

materiaal en interessante verhaallijnen heb, begin ik alles uit te typen. Als die versie volledig af is, laat ik die eerst lezen aan enkele mensen die bruikbare feedback kunnen geven. Op die manier wordt het verhaal telkens weer beter, maar de aanpassingen zijn dan nog lang niet over.

Strip in het klad

De volgende fase is even leuk als belangrijk maar ook wel eens vervelend: het storyboard. Het is een soort vluchtige proefversie van de strip waarin de lay-out, kadrering, eenvoudige tekeningen en ook de tekst worden vastgelegd. Wanneer ik aan het storyboard begin, besef ik maar al te goed dat wat ik dan voor ogen heb, waarschijnlijk later aangepast of zelfs geschrapt zal worden. Daarvoor dient een storyboard nu eenmaal: in die fase is er nog ruimte om fouten te maken en het geheel te verbeteren. Om het overzicht op het geheel te bewaren, maak ik zelfs een soort macro-storyboard dat de structuur en inhoud van de verschillende bladzijden naast elkaar legt. Daar kan ik dan bekijken of ik verschillende scènes nog moet verplaatsen, inkorten of verlengen. Meestal is het inkorten in mijn geval.

Research research research

Een fase die er al van in het begin bij is en eigenlijk pas afgerond wordt wanneer de definitieve versie van de strip klaar is, is de research. Je kan natuurlijk geen strip over de Tweede Wereldoorlog maken zonder inhoudelijk de geschiedenis of visuele kenmerken te bestuderen en toe te passen, maar dat geldt eigenlijk voor elk verhaal dat verteld wordt. Wanneer al die kleine details en de grote geschiedenis op de achtergrond correct aanwezig zijn, is je verhaal veel overtuigender en het laat de lezer toe volledig in de wereld van het verhaal te kruipen en er op verkenning te gaan. Daarom besteed ik tijdens het maken van strips altijd genoeg tijd aan het verzamelen van (visueel) materiaal van kledij, achtergronden, gebruiksvoorwerpen, voertuigen, wapens en uitrustingen. Foto’s van de echte oorlog zijn daarbij onmisbaar. Enkele foto’s heb ik ook verwerkt in mijn strip omdat ze zo uit het leven en de werkelijkheid van toen gegrepen zijn.

Eindelijk tekenen!

Als na hard zwoegen het verhaal eindelijk af is, begint de visuele uitwerking. Deze strip heb ik zoals mijn vorigen opnieuw getekend op A4-formaat, wat tamelijk klein is. Daarom heb ik bij deze strip besloten om over te gaan op drie stroken per pagina in plaats van vier. Eerst wordt de bladzijde volledig in potlood getekend, dan op een ander blad ‘geïnkt’ op een lichtbak. De ‘overlijnde’ versie met zwarte stift wordt dan ingescand om digitaal in te kleuren. Zo gaat het blad voor blad verder tot de hele strip af is. Het storyboard dat ik gebruik tijdens het tekenen is zeker niet heilig. Sommige zaken vallen beter op hun plaats wanneer het in het net op papier staat, andere dingen worden dan weer opnieuw aangepast en verbeterd.

Zo kunnen er tijdens het uitwerkingsproces nog steeds nieuwe verhaallijnen bijkomen zoals bijvoorbeeld het potje confituur van sergeant Foster. Thuis had ik bezoek van iemand die als kind de oorlog had meegemaakt en hij vertelde dat hij één ding heel goed had onthouden van toen. Hij had namelijk een dode soldaat op de stoep zien liggen met naast hem een ‘jampotje’. Het contrast en de opmerkelijke plaatsing van dat potje is hem altijd bijgebleven. Zo’n dingen schrijf ik dan meteen op en later kwam het idee om aan de hand van dat potje het personage van sergeant Foster uit te diepen en uiteindelijk een tragisch einde te geven.

Computerwerk

Wanneer alle bladzijden van de strip ingekleurd zijn op Photoshop (een proces dat minstens evenveel tijd in beslag neemt als het tekenen), plaats ik de pagina’s in InDesign en typ ik de tekst uit. Het kiezen van het juiste lettertype is moeilijker dan het lijkt. Er zijn namelijk wel duizend en een verschillende mogelijkheden. Het is de kunst om de middenweg te vinden tussen een vlotte en stripwaardige belettering en een duidelijk leesbare tekst. Voor Alle Grenzen Voorbij koos ik om die reden een iets strakker lettertype dan in Nooit Meer Oorlog. Ook bij de keuze van dat soort zaken is de hulp, mening en feedback van anderen onmisbaar.

Een lang maar veel te kort proces 

Ik krijg vaak de vraag hoelang het nu eigenlijk duurt om een strip te maken, hoelang ik aan een bladzijde werk enzovoort. Bij Alle Grenzen Voorbij heb ik drie maanden besteed aan het verhaal en het storyboard, daarna begon ik aan de visuele uitwerking. Hoeveel ik aan een pagina spendeer, hangt altijd af van de inhoud, maar toch is het moeilijk om daar een vaste tijd op te plakken. Laten we zeggen dat ik aan de potloodtekening enkele uurtjes bezig ben en aan het overlijnen ongeveer een uur. Het inkten gaat altijd sneller omdat je (normaal gezien!) weet welke lijnen je moet zetten en je daarom ook geen research meer moet doen. Het inkleuren hangt opnieuw sterk af van de inhoud. Een bladzijde van een dialoog bij nacht waarin maar enkele kleuren gebruikt worden, neemt bijvoorbeeld veel minder tijd in beslag dan een pagina met een tankaanval waarbij je nog veel randeffecten zoals stof, explosies, vuiligheid, bloed of tankcamouflage moet toevoegen. Vergeet niet dat ik dit alles naast mijn studies in mijn vrije uurtjes en vakanties doe. Wanneer de strip volledig klaar is, stuur ik mijn werk door naar de drukker die na technisch overleg het verhaal tastbaar maakt.

Tot slot hoop ik op deze manier de herinnering aan die zware oorlogsjaren levendig te houden en de lezer het besef aan te bieden dat de aard van de betrokkenen allesbehalve zwart-wit was. We mogen hen die hun leven gegeven hebben nooit vergeten!